Antropoloxía Imaxinaria

Posted by: manhauser on: Xuño 25, 2010

• In: Cultura | Imagem
• 9 Comments

A cuestión kantiana da antropoloxía, a súa cuarta pregunta, a que sintetiza e subsume tódalas demais: “que é o ser humano?”; supón segundo Foucault un cambio de paradigma na filosofía e na cultura occidental (ver vídeo-entrevista de Badiou). Pasamos dun paradigma que pensa a infinitude (o Ser, a Deus…) a un paradigma que parte da finitude como condicionamento, que parte do previo, do apriori e da súa estructura trascendental.

“Que é o ser humano?”, Foucault destaca a ciencia da psicoloxía como axente para este novo paradigma. E dentro dela, cada vez máis, o estudio do inconsciente: emerxe o territorio do non-pensado (Heidegger). Agora, ben, consigue a psicoloxía estudiar e analizar este territorio e abordalo con satisfacción? Xorde o problema da psicoloxía como ciencia; compracente co sistema mundial-social imperante: ciencia do capitalismo e da mercadoría burguesa, compracente coa continua desterritorialización dos fluxos que esta opera e o rexime de identidades nas que se sustenta.

Como comprender ao ser humano en toda a súa dimensión, profundidade, complexidade, polaridade, multiplicidade… sen reducilo á noción de unidade, individuo, etc. típica do paradigma moderno de suxeito? Porque nesas ainda está a psicanálise que salva ao Eu, ao Ego, que o xustifica e o explica, a pesar de aceptar e admitir o seu territorio inconsciente, non acepta unha base partida, aberta, escindida do mesmo, non acepta unha base da consciencia desterritorializada. E sen embargo pretende convivir nun capitalismo, baseado na desterritorialización dos fluxos…

Por outra banda, Heidegger, neste territorio do non-pensado, expresa clara e explicitamente que a súa filosofía, como analítica do dasein (ser-aí) non pode ser unha antropoloxía, non se pode confunidir con ela, porque iso supón esquecer a dimensión específica do Logos, a linguaxe alén do físico-fáctico, o aberto do Ser como destino, a diferenza ontolóxica… O cal non deixa de traer tamén os seus problemas: como se xustifica a súa vez esa diferenza? Non se apela en Heidegger a unha orixe, a unha esencia dende a que soamente pode reivindicar o esquecemento? Non permanece Heidegger no paradigma da procedencia?

Cando falamos de Antropoloxía Imaxinaria o facemos conscientemente neste escenario. Falamos, por unha banda, non dunha antropoloxía cultural calquera, pois isto dalgunha forma subsumiría esa forma de cultura nunha concepción maior, nunha visión externa que a comprendería, estudiaría, analizaría…  dende a óptica antropolóxica. Mais por outra banda, si queremos e podemos falar de antropoloxía; contra Heidegger, evitando fuxir do físico-fáctico, como fai Heidegger, evitando unha fundamentación exclusivamente espiritual, sotereolóxica, esencial, referente ao Logos e ao orixe como fai Heidegger; e mantemos así a cuestión kantiana sen trascendentalizala na unidade do dasein e o seu destino no Ser.

“A idea de subxectivación colectiva singular non se refire forzosamente a un alma inmanente ou trascendente, que sería o alma dun grupo social: todas esas concepcións que refiren os fenómenos subxectivos a identidades culturais teñen sempre un fondillo de etnocentrismo. Unha subxectividade pode estar implicada en procesos de singularización -como a subxectividade dos grupos homosexuais ou dos negros, que reinventan un sistema relixxioso particular como o candomblé- sen que se teña, por iso, que proxectar a referencia dunha identidade cultural sobre esa produción de subxectividade” F. Guattari, Micropolítica. Cartografías do desexo.

Así, quedaría claro, esa antropoloxía non pode ser cultural; porque a cultura non se dá ao marxe das formas-de-vida, como algo relativo, casual… A antropoloxía é imaxinaria; como capacidade e potencia de singularización vs. actualización dunha identidade e dunha orixe.

O imaxinario como potencia imaxinante, proxección, o pulo que porta ao ser humano alén do físico-fáctico, mais sen tampouco crear por iso un destino, unha relación de trascendentalidade co Ser, co Logos, coa Linguaxe e coas súas formas, non separar, hipostasiar o plan que se desdobra na imaxe. Non entrar no posíbel xogo dunha loita da vida, contra o seu pulo de morte. A imaxe xorde como vida inserta no horizonte de morte; sen poder separarse del, fugaz absoluto, brillo do efímero, do instante, do corpo sen órganos en continua reórganización, da noite, do caos e da escuridade.

A esquizoanalise proponse estudar a psicose en vez da neurose como fai a psicanálise. O característico das nosas sociedades e o seu problema non é a repetición dunha mesma escena edípica nos actos neuróticos, senón precisamente liberarnos desa estructura edípica nos actos psicóticos. Liberar por tanto a psicose e a súa potencia desexante. A medida na que produce diferencia ou se inserta na diferencia en vez da Mesmedade e a súa continua referencia falocéntrica na que encarcela continuamente a psicanálise ao desexo.

Pode ser interesante, na mesma liña, comprender a proposta de Agamben; que reclama a dimensión imaxinaria como compoñente esencial do ser humano e aquilo que o sitúa nun ENTRE (humano, animal, deuses) e a través do cal, se cabe, advén un novo tempo, unha nova comunidade, un novo paradigma.

Semella que a produción de cultura occidental transformouse a través da mercadoría e do capitalismo nunha produción baleira, que rexeita a idea de fantasma e o seu correspondente potencial imaxinario. O arte baléirase da súa áurea (Benjamin) e se mercantiliza, se inserta como producto en vez de como productividade desexante. Perde a súa dimensión resoante co pensamento, a súa implicación teórica (separación de teoría e espectáculo) e sobre todo a súa vinculación directa e inmediata coas formas-de-vida (antropoloxía). Consúmase así a época do nihilismo (TIQQUN) co dobre tentáculo do Biopoder & Espectáculo.

A Antropoloxía Imaxinaria é unha forma de desteritorializar a antropoloxía dunha forma de vida asimilada polo nihilismo e abrila (abrirlle) ao seu potencial imaxinario. Abrila a escuridade das formas non acabadas e necesariamente sempre en (re) construcción. Quedarse coa capacidade, rexeitar toda proxección como resultado final e conformado. Insertala nun plan de produción desexante e imaxinario inmanente, sen órganos, en íntima relación coa súa pulsión de morte e definición.

Mais é un modo a súa vez, de afirmar que non soamente é o espírito ao que se refire este imaxinario, é dicir: que as formas de vida como tal, e polo tantio a(s) antropoloxía(s) son fundamentais e non precisan de fundamentación, xustificación, procedencia, esencia (Heidegger) senón que se dan como previo condicionamento e territorio de posibéis.

As formas de vida tradicionais: son xa imaxinarias? non conteñen xa un potencial imaxinario, desterritorializado…. Antropoloxía Imaxinaria é ese pasado que nos pertence (un pasado puro…): aos antropos imaxinarios, imaxinantes, desexantes. É ver e rastrexar (analizar) en qué medida as (nosas) tradicións respectivas conteñen grandes (ou pequenos) índices de desterritorialización imaxinaria ao respeito das formas de cultura ás que logo darían lugar, ou nas que se insertan; mais rescatar de aí, extraer, o potencial polo cal non pertencen exactamente aos seus respectivos arranxos (agencement).  Isto ten moito que ver co paganismo nas tradicións, as heterodoxias, o modo en que iso pode insistir, subsistir, resisitir.

A Antropoloxía Imaxinaria destaca o modo en que xa había TECNOLOXÍAS no interior e no pasado da tradición e trata de recoller esas tecnoloxías pretéritas e proxectalas cara un novo futuro, unha nova comunidade por vir.

Mais incluso, as técnicas tradicionais, de por se, convértense en tecnolóxicas, na medida en que lles damos conciencia, as acreditamos alén dun sistema de uso, económico-capitalista de eficacia, pois fuxen así dos seus arranxos concretos, e as emancipamos do rexime de captura do capital.